امروز: جمعه 10 فروردین 1403
دسته بندی محصولات
بخش همکاران
دسته بندی صفحات
لینک دوستان
بلوک کد اختصاصی

بررسی جریانهای اصلی تاریخنگاری در دوره پهلوی

بررسی جریانهای اصلی تاریخنگاری در دوره پهلوی دسته: تاریخ و ادبیات
بازدید: 6 بار
فرمت فایل: docx
حجم فایل: 1551 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 190

بررسی جریانهای اصلی تاریخنگاری در دوره پهلوی

قیمت فایل فقط 23,400 تومان

خرید

بررسی جریانهای اصلی تاریخنگاری در دوره پهلوی در 190 صفحه ورد قابل ویرایش 


فهرست مندرجات

بخش اول

كلیات

فصل اول: مختصری از تاریخنگاری در ایران تا عصر پهلوی                                                    1

فصل دوم: كلیاتی در تاریخنگاری دوره پهلوی                                                                      13


بخش دوم

جریانهای اصلی تاریخنگاری در عصر پهلوی

فصل اول: جریان شرق شناسی

شرق شناسی و دیرینه آن                                                                                           33

ایران شناسی و ایران شناسان مهم                                                                             41

سیاست شرق شناسی- سیاست ایران شناسی                                                             50

روش سیاسی و رهیافت تاریخنگاری لمبتون                                                                  61

 4-I- نقش سیاسی لمبتون در ایران                                                                                64

الف- همزیستی مسالمت آمیز: توده ای نفتی – توده ای روسی                                    66

ب- لمبتون و قحطی نان                                                                                           75

ج- میس لمبتون                                                                                                      80

د- میس لمبتون و كودتای 28 مرداد                                                                           86


فصل دوم: جریان ناسیونالیستی

كارنامه فرهنگی                                                                                                        103

1- تاریخنگاری محتاط                                                                                                            103

2- ناسیونالیستی محافظه كار                                                                                    111

بخش سوم

جریان آكادمیك

بررسی و نقد تاریخنگاری اقبال                                                                                           118


بخش چهارم

جریان ماركسیستی

جریان ماركسیستی                                                                                                          130

فصل اول: زمینه های تاریخی پیدایش ماركسیسم            132

فصل دوم: اندیشه های اساسی ماركس در باب تاریخ                                                       132

الف- حتمیت تاریخی، پیروزی پرولتاریا: الغای مالكیت خصوصی و الغای دولت            139

فصل سوم: تاریخچه ورود اندیشه ماركسیستی به ایران      142

فصل چهارم: تاریخنگاری ماركسیست، لنینیستی در ایران (انجماد و انحراف)                           155

            الف- علمی بودن تاریخ                                                                                       158

            ب- سیر تاریخ ایران                                                                                            159

            ج- شخصیت در تاریخ                                                                                          163

            د- عدم بی طرفی در نگارش تاریخ                                                                          164

            هـ- سبكی برانگیزنده- موضوعی واحد                                                                    165


بخش پنجم

نتیجه گیری كلی

نتیجه                                                                                                                             169

فهرست منابع                                                                                                              184

فصل اول

«  مختصری از تاریخنگاری در ایران تا عصر پهلوی »

نتیجه می گوید: « نخستین بار ایرانیان تاریخ را درك كردند و آن را به دورانهای مختلف تقسیم كردند» و هرودوت تاریخ خویش را چنین آغاز می كند: «به روایات ایرانیان بهترین تاریخ شناسان هستند….» .

غرض از نقل دو قول مذكور این بود كه در آغاز، علم تاریخ در بیشتر كشورهای شرق و غرب، علمی ناشناخته بود و فقط در ایران وقایع روزانه در بار و رویدادهای كشور را در روزنامه ها، آیین نامه ها، خداینامه ها، تاج نامه ها، سالنامه ها و شاهنامه ها می نوشتند. اما این بدان مفهوم نیست كه در آن دوره، تاریخنگاری به مفهوم امروزین رواج داشته است، بلكه بر عكس در ایران عصر باستان تاریخنگاری اهمیت زیادی نداشت و حتی یك اثر تاریخی واقعی كه متعلق به این دوره باشد در دست نیست.

اشپولر می گوید: « در میان نوشته های جوامع زردشتی بعد از اسلام و در میان آثار فارسیان هند (پناهندگان زردشتی سال 98/717) هیچ اثر واقعی تاریخی، چه از ریشه قبل از اسلامی و چه بعد از اسلامی دیده نمی شود. »

وی پس از ذكر تاریخچه ای از تاریخنگاری اعراب قبل و بعد از ظهور اسلام، نتیجه می گیرد كه بنابر این در بان عربی نوعی تاریخنگاری وجود داشت كه در زبان فارسی دیده نمی شده است و همین امر دلیلی بوده برای اینكه ایرانیان، آثار تاریخی شان را به زبان عربی بنویسند   همچنانكه تاثیر زبان عربی در جهان اسلام و ضرورتی كه ایرانیان برای حفظ تماس خودشان با دنیای عرب احساس می كردندن، می تواند دلایل دیگر این رویكرد در عرصه تاریخنگاری باشد.

درست است كه شعر و تاریخ در اعراب، عمری دیرینه داشته ولی نوشته هرودوت، پدر تاریخ را كه بی شك با تاریخ ایران و ملل مختلف آشنایی كامل داشته است را نیز نباید با بی اعتنایی برگزار كرد.

به هر حال با ورود اعراب به ایران نیز تاریخنگاری ایرانی دستخوش دگرگونی چدی نشد و رشدی كیفی نكرد. با ظهور سلسله های ایرانی نژاد كه گسترش زبان فارسی و تكامل فرهنگی را در پی داشت، تاریخنگاری ایرانی نیز ایجاد شد و تاریخ طبری در عصر سامانیان كه یك «سلسله ایرانی نژاد» بود به فارسی ترجمه شد. بلافاصله بعد از ترجمه تاریخ طبری به فارسی (در حدود سال 352/963) سلسله های ترك نژاد در اكثر ولایات ایران به حكومت رسیدند. آنها كه سرسپردگان مذهب تسنن به شمار می رفتند و ارثان فرهنگی سلسله های ایرانی نژاد شدند. بزرگترین سلطان سلسله غزنوی یعنی سلطان محمود، حامی فردوسی و از جمله طرفتداران واقعی تسنن اسلامی در دره سند محسوب می شد. مقارن روی كار آمدن سلجوقیان در قرن پنجم، سه نوع تاریخنگاری در ایران قابل شناسایی است. تاریخنگاری اسلام شمولی، تاریخنگاری محلی و تاریخنگاری سلسله ای.

سلجوقیان علاقمند بودند كه فرهنگ ایرانی را اقتباس نمایند و سعی می كردند كه نژاد تورانی خود را فراموش كرده و در عمق ایرانیت فرو روند. تركان پیروز زبان فارسی را به صورت دومین زبان فرهنگی جهان اسلام مسجل كردند ولی در عرصه تاریخنگاری جز تعداد زیادی از ترجمه های متون تاریخی كه در واقع روایاتی از شرایط زندگی ایرانیان بودند، چیز چندانی تولید نكردند، دامنه تاریخنگاری این عصر محدود و تنگ و محصولات تاریخنگاری فارسی در زمان حكومت سلاجقه و خوارزمشاهیان، بی نهایت كمتر است.

            تحولات تاریخنگاری فارسی اما در حوالی ایلغار مغول در سال 616/1220 و بعدها در سال 654/1256 رخ نمود. این لشكر كشی برای مردم شرق یعنی ماورءالنهر خراسان مصیبت بار بود، اكثر دهقانهای ایرانی از بین رفتند و طبقه دهقان هم نفوذ خود را از دست داد.

            مغولان با تاكید بر مذهب و فرهنگ خود، چندین دهه سنتهای ملی و فرهنگی شان را حفظ كردند و این در حالی بود كه ایرانیان نیز برای احیاء زبان و فرهنگ ایرانی بیكار ننشستند. در عرصه تاریخنگاری این دوره، دو مورخ برجسته یعنی عطاملك جوینی و رشید الدین فضل الله همدانی ظهور كردند كه اولی به سبك پیچیده و مصنوع و دومی به سبك ساده و صریح می نوشت، هر دو مورخ مذكور به روش تاریخنگاری اعراب آشنا بودند و در آثار آنان می توان درك عمیق، فهم تاریخی و توجه به مسایل اجتماعی و اقتصادی را مشاهده كرد.

در یك جمع بندی كلی می توان گفت كه علی رغم ضعف هایی كه تاریخنگاری ایرانی از سده سوم تا هشتم، دچار آن بود، فن تاریخنویسی به طور كلی پیشرفت كرد و در بعضی زمینه ها آثار نوی را عرضه نمود و حتی جهش های بسیار مترقی داشت. از لحاظ وقعه یابی و واقع بینی، برخی از مورخین روش نقد علمی درست را به كار بردند، برخی به تحلیل و تعلیل حوادث پرداخته، نتیجه گیری تاریخی نمودند و مورخان دیگری به موضوعات اجتماعی و اقتصادی توجه داشته اند، اما به جریانهای اصلی تاریخ پی نبرده اند. در هر حال در آن دوره تاریخ نویسان ایرانی از همقطاران فرنگی خود كه غرق در جهالت نصرانیت بودند، فرسنگ ها جلو بودند.

به لحاظ روش شناسی نیز تا این زمان دو رویكرد قابل شناسایی است، نخست رویكرد جزء گرایانه یا تجزیه ای كه ویژگی اصلی آن تجزیه زمانی و مكانی پیكر تاریخ بشر به اتم های حوادث، اندیشه ها، اختراعات و غیره است. در این مشرب، گذشته ، با پلوی هم قرار دادن این واحدهای تاریخی و از تجمع آنها تشكیل می گردد. تواریخی مثل تاریخ طبری از این دست است. در این تاریخ یكایك وقایع به یكدیگر پیوند داده شده اند. اما در آنها، نویسنده به ترسیم نقش كلی و چشم انداز عمومی تاریخ خویش نپرداخته است. دوم، نگرش كل گرایانه كه در آن اقوام و ملتها، پیكر های زنده ای هستند كه مثل هر ارگانیسم زنده دیگری دارای مراحل پیایی، رشد، پیری و زوال می باشند. در این زمینه تاریخ كسانی چون ابن مسكویه، فیلسوف و مورخ ایرانی سده چهارم هجری را می توان از تاریخ نگاران كل گرای به شمار آورد. وی مانند اخوان الصفا، از اندیشمندان دانشنامه نویس سده چهارم هجری، گونه ای قانونمدی برای جوامع و دولتها قایل شده است. ابن مسكویه در چشم انداز تاریخی جوامع به جستجوی علل رفتار جوامع (ظهور–  ترقی–  انحطاط و فتور) می رود.

فصل دوم

كلیاتی در تاریخنگاری دوره پهلوی

این مطلب واقعیت دارد كه فعالیتهای فرهنگی و تحقیقات علمی یك جامعه، بستگی كاملی به شرایط اقتصادی و اوضاع سیاسی و نظام اجتماعی آن دارد. این حقیقت در جامعه علمی ما تا حدی روشن است كه نگارنده بی آنكه بخواهد وارد كشمكش های سیاسی مغرضانه و لفاظی های سطحی زیر بنا و روبنا شود. به عنوان یك اصل بدیهی و مسلم اقتصاد سیاسی كه الزاماً در تیول ماركسیسم هم  نیست طرح می كند و در می گذرد و دقیقاً به همین سبب اعتقاد دارد كه بررسی علمی تاریخنگاری ایران دوره پهلوی میسر نمی شود مگر اینكه قبل از آن نظام اجتماعی و سیاسی ایران دوره با تكیه بر تحولات ایران قرن نوزدهم مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.

نظام اجتماعی ایران در آغاز قرن نزودهم، آمیزه ای بود از مناسبات ارباب – رعیتی و خانی – عشیرتی یا مخلوطی از زمین سالاری (فئودالیسم) و پدر سالاری (پاتریاركالیسم) كه البته شاخص هویت آن زمین سالاری بود. در این دوره عوامل اصل ركود مدنی و بی ثباتی اجتماعی عبارت بود از 1- عشایر كوچنده ایران كه با یورش های یك بند و مناقشات خونین، سیستم ظریف و شكننده آبیاری كاریزی را كه رگ و جان تولید كشاورزی ایران بود دائم می شكستند و آبادیهای روستائیان را در خرابی فرو می بردند، بماند اینكه عشایر خود تحت ستم فشارهای مختلف اجتماعی بودند. 2- عامل دیگر ركود مدنی ایران، واحدهای دهقانی خرده مالكی بود، این واحدها طی سده های دیرنده تاریخ ایران با اسلوب كار یكنواخت بر روی قطعه زمینهای ملكی خود، اقتصاد خود مصرفی و صنایع خودبسنده خانگی خود را اداره می كردند و تسلیم دربست سلطه كد خدا و والیان و شاه بوده و مجبور بودند انواع مالیاتهای مقرره را بپردازند. اینان در نهایت به یك یاخته استخوانی بی تحرك در پیكر جامعه بدل شده بودند و بر خلاف عشایر خواستار امنیت و تكرمز بودند و از شاه و والیان او چشم حمایت و تامین امنیت داشتند. برای درك دیالكتیك خاص تحول جامعه ایرانی پی بردن به این دو رشته عوامل تمركز و عدم تمركز حائز اهمیت است.

در واقع عدم ثبات اجتماعی، گوناگونی منابع ستم و زورگویی، مانع روند تدریجی انباشت سرمایه های كوچك به سرمایه های كلان تر كه قادر به كارفرمایی معتبر تر باشند می گردید و مانع بسط مناسبات سرمایه داری و نیز مانع روند تدریجی تشكل اجتماعی و پا برجایی سنتها و رشد موسسات و نهادها، از جمله موسسات و نهادهای علمی بود.

در دوران انتقال جامعه سنتی به سرمایه داری در كشور ما، جنبش های اجتماعی متعددی ظهور می كند. نخستین جنبش اجتماعی با رنگ الحاد مذهبی  (با بی گری) به صحنه می آید. سپس مانند جنبش تنباكو به صورت آمیزه ای از جنبش رسمی مذهبی همراه با مطالبات خالص سیاسی بروز می كند تا آنكه سر انجام در نهضت مشروطیت، جنبه غیر مذهبی و دنیایی آن برجنبه های مذهبی آن می چربد.

بورژوازی در ایران مانند باختر زمین حداقل در دوره معینی از تكامل خود به تفكیك سیاست از مذهب علاقمند است ولی دوباره با شیوه خود به تفسید دل بخواهی از مذهب باز می گدد و از آن برای مقاومت در برابر نیروهای انقلابی عصر كمك می گیرد. بدین ترتیب می توان گفت كه در واقع تاریخ ایران در قرن نوزده و بیست، چیزی نیست جز روند به هم پیوسته ای كه در آن مضمون واحدی وجود دارد و آن مضمون عبارتست از زوال تدریجی جامعه سنتی زمین سالاری، پدر سالاری یا فئودال یا تریاركال و استقرار كند و دردناك جامعه سرمایه داری.

تردیدی نیست كه بررسی این دوره از تاریخ ایران بدون تكیه بر اقتصاد سیاسی كه جنبه های اجتماعی تولید را مطالعه می كند میسر نیست. كما این كه برخی از بررسی های این دوره كه بدون تامل در ساختار اجتماعی – اقتصادی صورت گرفته است، گاه چنان سطحی است كه آدمی به شگفت می افتد. تحلیل واقعه تاریخی ظهور رضا شاه نمونه ای از این سطحی نگری است. در مورد ظهور رضا شاه دو روایت بیش از همه فراگیر شده است. نخست روایت رسمی و دولتی چاپلوسان كه معتقد بودند رضاشاه و بعدها پسرش از گردوغبار یك دوران پر هرج و مرج از جانب نیرویی غیبی به مثابه پیشوایان و نوابغ، و به قصد تجدید عظمت كشور به پاخاسته اند و راز توفیق آنان را باید در دها و لیاقت فطری آنان و اقبال مردم ایران یافت كه گویا همیشه در دوران خفت و مذلت، شاهنشاهی جلیل القدر، برای نجات آنان از زهدان حوادث زاییده می شود. نمونه این طرز تفكر در حقیقت غیر تاریخی را می توان در آثار زیادی كه در همین دوره درباره شخص رضاخان (كه از همان آغاز شتابكارانه مایل بود خود را شاهنشاه بخواند)، منتشر شد، ملاحظه كرد. فی المثل امیر لشكر عبدالله طهماسبی «تاریخ شاهنشاهی اعلیحضرت رضا شاه یا علل و نتیجه عمومی آبان ماه 1304» را نوشت. نوبخت كه بعدها از سركردگان حزب بود شد، كتاب «شاهنشاهی پهلوی» را انتشار داد این كتاب در همان صفحات آغازین، با اتكاء به علم سیماشناسی، علت اعتلای رضاشاه را در مشخصات چهره و رفتار او جستجو می كند. جعفر شاهید كتاب «دودمان پهلوی» ذبیح الله قدیمی «تاریخ 25 ساله ارتش شاهنشاهی»، فتح الله بینا «اندیشه های رضاشاه كبیر» و «سرگذشت رضا شاه كبیر» را انتشار دادند. محتوای این نوع به اصطلاح تاریخ نویسی ها روشن است. اینان فرصت طلبان بی مایه ای بودند كه سودایی جز دریافت پاداش از دربار نداشتند و بدون داشتن صلاحیت تاریخ نویسی حتی به معنای متداول آن دست به نگارش تاریخ زدند. علی دشتی نیز در این معركه فرصت را از كف نداد و با نوشتن كتاب پنجاه و پنج، به توجیه چیزهایی پرداخت كه از حسبهای ذهنی معینی سرچشمه می گرفت.

قیمت فایل فقط 23,400 تومان

خرید

برچسب ها : بررسی جریانهای اصلی تاریخنگاری در دوره پهلوی , جریانهای اصلی تاریخنگاری در دوره پهلوی

نظرات کاربران در مورد این کالا
تا کنون هیچ نظری درباره این کالا ثبت نگردیده است.
ارسال نظر